anh hoa phát tiết...

 
Lời dẫn
Bài này xin phép chép từ trang Facebook https://www.facebook.com/nghiemtr.ho.

Theo Facebook https://www.facebook.com/gioohaingoai

(Nghiem tr Ho) là nhà thơ Hồ Ngọc Tuyết Trang mà Nguyễn Thị Lệ-Liễu Rachel Nguyen đã sưu tầm bài thơ "Niềm Tuyệt Vọng Huy Hoàng" đưa vào Sưu Tập "Thơ Tình Nam 1975" của Gió O. Chị Hồ Ngọc Tuyết Trang là vợ của nhà văn Dương Nghiễm Mậu và là giáo sư Anh Văn tại các trung học và đại học Sài Gòn lâu năm (lth)

§§§

THI NHÂN: ĐIỀM GỞ?

Năm 1966, tôi vẫn sống ở Huế, 17 tuổi, học lớp Đệ Nhị, Trường Đồng Khánh. Cùng với Bùi Giáng, lúc bấy giờ đã 40 tuổi, là bạn qua thư (amis par correspondance). 
Có lẽ ông ấy nghe phong thanh chuyện tôi có làm thơ nên ông mới sáng tác hai câu lục bát nêu quan điểm của ông về thi nhân và thi ca bằng mấy câu nghi vấn nghe hơi rờn rợn:
“Thi nhân? thị khổ thị điềm?
Thị chôn ước mộng? thị chìm chiêm bao?”
Về lời khuyên học hành chăm chỉ cho ngày thi gần kề mà ông dành cho tôi là kì thi Tú Tài Bán phần năm ấy.
Còn cái cảm xúc ‘bàn hoàn’ mà ông nhắc đến trong câu cuối thư vì đã ‘liên tiếp viết nhì nhằng’ cho tôi có nghĩa là bức thư này không phải là bức thư duy nhất.

§§§

nguyên văn bức thư của Bùi Giáng gửi Hồ Ngọc Tuyết Trang:

(1966) 14 tháng 5 - Saigon

Cô Trang,

Xin đừng gọi nhau bằng thi sĩ thi nhân người thơ chi hết.
Gọi như thế xa xuôi xa vắng quá.

“Thi nhân? thị khổ thị điềm?
Thị chôn ước mộng? thị chìm chiêm bao?”

Cô nương, cô nghĩ thế nào?
Gần tới ngày thi, hãy nên học hành chăm chỉ.
Nghe nói cô có làm thơ? Chắc là không hay? Thì đó là đại phúc vậy. Thơ chớ để cho anh hoa phát tiết ra ngoài. Tuy nhiên, có bài nào gửi cho tôi xem, cũng là việc làm tươi tốt lắm.

Trời bữa nay mưa. Bác Bửu Ý vừa pha cà phê uống. Y có ý cho tôi uống nhiều hơn y. Đó cũng là việc làm tươi tốt.

Thưa cô, mấy năm nay tôi ít viết cho họ hàng thân thích. Ngày nay liên tiếp viết nhì nhằng thế này thấy bàn hoàn nhiều lắm.

(Ký tên: Bùi Giáng)

§§§

Lời bàn của blogger

Ai đã từng đọc qua bất cứ một cuốn sách nào của Bùi Giáng (1926-1998) cũng cảm nhận bàng bạc tấm lòng ông u nùng sùng bái Nguyễn Du.

Trong cuốn Thi ca tư tưởng (trang 72, An Tiêm xuất bản, France, Paris, 1998) có đoạn sau đây.

Trong buổi học, Ðào Duy Anh (1904-1988) trầm giọng buồn buồn bảo học sinh:

"Các anh nên nhớ rằng dù tôi cố gắng giảng giải cách gì đi nữa, vẫn không thể nào khiến các anh ngờ ra hết những gì huyền diệu trong tác phẩm Nguyễn Du. Ngày sau nếu các anh có thể đi quanh một vòng thi ca thế giới, các anh đón nhận tinh hoa những nguồn thơ lạ thế gian, rồi các anh quay về với Nguyễn Du lúc đầu đã bạc, ngày đó họa chăng các anh mới rõ thiên tài Nguyễn Du cao độ nào."

Blogger ngờ rằng lời này chính là tự Bùi Giáng thác ra đó thôi.

57 năm sau, nữ thi sĩ học trò lớp Đệ Nhị năm 1966 trường Đồng Khánh, công bố một lá thư Bùi Giáng chính hiệu Con Nai Vàng như trên, quả là hi hữu.

Chính nhà thơ cũng ý thức điều này hơn ai hết. Vì kèm theo bản gốc lá thư kia, Hồ Ngọc Tuyết Trang đã dẫn mấy lời như sau:

Facebook Nghiemtr Ho

Chấn động chưa? Bàng hoàng không? Còn có một Bùi Giáng mực thước, mô phạm, khuyên người bạn nhỏ đừng có thơ thơ thẩn thẩn mà xao lãng việc học hành, thi cử. Nhưng nổi bật vẫn là sự ngộ nghĩnh, ý nhị, có duyên không lẫn vào đâu được của văn ông viết khiến người đọc khó mà không phì cười.

(Từ điển tiếng Việt của Vietlex (Vietlex): "bàn hoàn • 盤桓 đg. 1 [cũ, vch] quấn quýt không rời; 2 [cũ, vch] nghĩ quanh quẩn không dứt"; "bàng hoàng • 徬徨 t. ngẩn người ra, choáng váng đến mức như không còn ý thức được gì nữa")

ghi chú

những chữ có trong Truyện Kiều:

1. chiêm bao:
0214. Tỉnh ra mới biết rằng mình chiêm bao.
0230. Nhắp đi thoắt thấy ứng liền chiêm bao.
0250. Bụi hồng liệu nẻo đi về chiêm bao.
0444. Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao?
1646. Mơ màng như giấc chiêm bao biết gì.
2836. Máu theo nước mắt hồn lìa chiêm bao.
2878. Nàng Vân nằm bỗng chiêm bao thấy nàng.
3014. Rõ ràng mở mắt còn ngờ chiêm bao.

chú thích chiêm bao:
(0214) chiêm bao: nằm mơ; ngó thấy sự gì trong khi ngủ (Đại Nam Quấc Âm Tự Vị).
Xem thêm: https://xem-nom-thuy-kieu.blogspot.com/2021/05/chiem-bao.html

2. anh hoa phát tiết ra ngoài
0415. Anh hoa phát tiết ra ngoài,
0416. Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa.

chú thích anh hoa, bạc mệnh, tài hoa:
(0415) anh hoa: 英華 vẻ đẹp của cây cỏ. Ở đây chỉ tinh hoa. Lễ Kí 禮記: Hòa thuận tích trung, nhi anh hoa phát ngoại 和順積中, 而英華發外 (Nhạc kí 樂記) Hòa thuận chứa bên trong, thì tinh hoa hiện ra ngoài.
(0034) bạc mệnh: số mạng mỏng manh, nghĩa là không tốt. Tô Thức 蘇軾: Tự cổ giai nhân đa bạc mệnh 自古佳人多薄命 (Bạc mệnh giai nhân 薄命佳人) Từ xưa những người đẹp phần nhiều có số phận mỏng manh. Ghi chú: Thúy Kiều tự soạn ra một bài nhạc đặt tên là thiên Bạc mệnh.
(0115) tài hoa: 才華 tài năng phát hiện ra ngoài.

3. bàn hoàn
0711. Nỗi riêng riêng những bàn hoàn
1760. Nỗi lòng no những bàn hoàn niềm tây
2400. Cố nhân đã dễ mấy khi bàn hoàn

chú thích bàn hoàn:

(0711) bàn hoàn: 盤桓 lưu luyến, quấn quýt, không nỡ dứt ra.

(1760) bàn hoàn: 盤桓 bồi hồi, nghĩ quanh quẩn.

(2400) bàn hoàn: 盤桓 bồi hồi, lưu luyến, quấn quýt với nhau.