chiêm bao

Tìm trong Truyện Kiều, có 8 lần hai chữ "chiêm bao"

http://vietnamtudien.org/TruyenKieu/

tranh Hồ Đắc Ngọc (The Tale of Kieu, Nguyễn Du, 

Translated by Huỳnh Sanh Thông, Yale University Press, 1983)

0214. Tỉnh ra mới biết rằng mình chiêm bao.
0230. Nhắp đi thoắt thấy ứng liền chiêm bao.
0444. Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao?
1646. Mơ màng như giấc chiêm bao biết gì.
2836. Máu theo nước mắt hồn lìa chiêm bao.
2878. Nàng Vân nằm bỗng chiêm bao thấy nàng.
3014. Rõ ràng mở mắt còn ngờ chiêm bao.

0250. Bụi hồng liệu nẻo đi về chiêm bao.

Showing 1 to 8 of 8 entries (filtered from 3,254 total entries)

Kiều chiêm bao 6 lần.
Kim Trọng 1 lần (câu 2836).
Thúy Vân 1 lần (câu 2878).

Kiều chiêm bao lần thứ nhất, là lúc Đạm Tiên đến báo mộng, sau khi ba chị em Kiều đi chơi xuân về nhà:

0213. Gió đâu sịch bức mành mành,
0214. Tỉnh ra mới biết rằng mình chiêm bao.
0215. Trông theo nào thấy đâu nào,
0216. Hương thừa dường hãy ra vào đâu đây.

"Chiêm bao" nghĩa là gì?

(0214) chiêm bao: nằm mơ; ngó thấy sự gì trong khi ngủ (Đại Nam Quấc Âm Tự Vị).

Hai lần sau, hình như tôi vẫn chưa để ý gì cho lắm:

0230. Nhắp đi thoắt thấy ứng liền chiêm bao.
0250. Bụi hồng liệu nẻo đi về chiêm bao.

Lần thứ tư, bỗng giật thót mình:

0439. Bâng khuâng đỉnh Giáp non Thần,
0440. Còn ngờ giấc mộng đêm xuân mơ màng.
0441. Nàng rằng: Khoảng vắng đêm trường,
0442. Vì hoa cho phải đổ đường tìm hoa.
0443. Bây giờ rõ mặt đôi ta,
0444. Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao?

Tôi giật mình lần đó đã lâu lắm rồi, — lần đầu tiên đọc lời chú giải trong sách của Bùi Kỷ & Trần Trọng Kim —, trích dẫn hai câu thơ của Vương Thực Phủ trong vở Tây Sương Kí:

Dữ ngã thật thị minh bạch, 
An tri bất thị mộng trung lai 

與我實是明白, 安知不是夢中來

Hai nhà chú giải dịch xuôi như sau: Bây giờ gặp nhau là sự thực, chắc đâu không phải là ở trong chiêm bao (trang 79).

Từ ngày đó trở đi, tôi sống thực mà thỉnh thoảng vẫn nhắc mình chớ quên mình đang ở trong mộng đó thôi.

Sau này, khi đọc tập Mái Tây, — Nhượng Tống dịch vở Tây Sương Kí —, tôi khám phá ra rằng 2 câu trích dẫn trong sách của Bùi Kỷ & Trần Trọng Kim không đúng nguyên văn chữ Hán. Nhưng điều này không có gì quan trọng, vì ý nghĩa những câu thơ đó hoàn toàn tương đương.

(0444) chiêm bao: xem chú giải (0214) chiêm bao. Điển cố: Thẩm vấn minh bạch, chỉ nghi thị tạc dạ mộng trung lai 審問明白, 只疑是昨夜夢中來 (Tây Sương Kí 西廂記, Đệ tứ bổn, Đệ nhất chiết). Nhượng Tống dịch thơ: Lẽ nào nhìn thấy rõ ràng, Lại là trong giấc mơ màng gặp nhau.

Đọc Truyện Kiều, có mấy chữ "chốc là", "chốc mòng" làm tôi xao xuyến nhất.

0158. Những là trộm dấu thầm yêu chốc mòng.
0382. Lửa hương chốc để lạnh lùng bấy lâu.
0543. Ngoài nghìn dặm chốc ba đông,
2239. Chốc là mười mấy năm trời,
3020. Bèo trôi sóng vỗ chốc mười lăm năm.

"Chốc là mười mấy năm trời" (câu 2239)

"Bèo trôi sóng vỗ chốc mười lăm năm" (câu 3020)

Cuộc đời 15 năm lưu lạc của nàng Kiều hóa ra còn ngắn.

So với cuộc lữ của bao nhiêu người Việt Nam ở khắp những phương trời.

Bèo trôi sóng vỗ chốc là chiêm bao.

Đặng Thế Kiệt
2021-05-08